CONQUEROR ÖYKÜLERİ: KURNAZLIK TANRISI LOKI

Loki, popüler kültürde Chris Hemsworth'ün canlandırdığı bir karakterin sinsi kardeşi olarak biliniyor olsa da gerçek kökeni Hollywood'un gişe filmlerinde veya çizgi roman sayfalarında olandan çok farklı. Nors mitolojisinde Loki, Æsir panteonunun kurnaz bir tanrısıdır. Diğer ilahları aldatır, onlara eşek şakaları yapar ama aynı zamanda da birçok vesileyle onlara yardım eder.

Bu yazıda mitolojik tanrıya dair gerçekleri ve kurguyu irdeleyeceğiz.

Thor'la dost muydu düşman mı?

Nors mitolojisinde Loki'nin Thor'la ilişkisi, Marvel Sinematik Evreni'ndeki şimşek tanrısıyla üvey kardeşlik bağından çok uzaktır. Nors mitolojisinde tanrı olarak tanınıyor olsa da Loki'nin ebeveynlerinin kim olduğu tartışmalıdır. Bazı hikâyelerde babasının Fárbauti adında bir jötunn (dev) annesinin de tanrıça Laufey olduğu söylenir. Yani Marvel'da işlendiği şekilde Odin ile Frigga'nın üvey oğlu değildir.

Aslında Loki efsanelerde Odin ile Thor'un yoldaşı olarak tasvir edilir. Onlarla maceralara atılır ve zekâsını kullanarak onlara yardımcı (bazen de köstek) olur. Thor ile Loki’nin sevgi/nefret ilişkisi Marvel lore'unun kilit bir unsuru olsa da Nors efsanesinde Thor, defalarca ihanete uğradıktan sonra Loki'ye karşı ebediyen nefret besler.

Nors mitolojisi üzerine 18'inci asır İzlanda'sından kalma "SAM66" adlı elyazmasındaki Loki tasviri

Uslu muydu Yaramaz mı?

Loki'nin kötücül olup olmadığına dair görüşler muhtelif olsa da Nors efsanesinde geçen karakterin karmaşık bir yapısı olduğu kesin. Şekil değiştirmesi ve şakaları yüzünden güvenilmez biri olarak görülse de Nors mitolojisinde doğuştan kötü biri değildir, hatta arada bir iyi davranışlar sergiler.

Bunun bir örneği olarak Manzum Edda'nın bir şiiri gösterilebilir. Hikâyede Thor uyandığında sihirli çekici Mjölnir'i bulamayınca Loki, bulması için ona yardım teklif eder. Freya'dan giyenin uçabilmesini sağlayan sihirli yün pelerinini ister, sonra da Jötunheimr'a gidip kral Thrym'le yüzleşir. Çekici gerçekten de Thrym çalmış ve yeryüzünün altına saklamıştır. Geri vermek için Freya'yla evlenmeyi şart koşar.

Loki, Thrym'in önerdiği ahlaksız teklifi tanrılara iletince Heimdall, Thor'un Freya'nın kılığına girip Jötunheimr'a giderek çekici geri getirmesini önerir. Thor önce buna karşı çıkar Loki onu ikna edip planı uygular. Kendisi de hizmetçi kılığına girer ve birlikte Thrym'in salonuna girerler.

Thrym kılık değiştirmiş tanrıların kadın olduğuna inanır, ta ki Thor iştahının gazabına uğrayana kadar. Karşısında bir ziyafet sofrası bulunca Thor tıka basa et yiyip bal şarabı içer. Bu da Thrym'in yeni gelininin davranışlarını sorgulamasına yol açar. Onu öpmeye çalıştığı noktada da şüpheleri artar. Loki gerginliği azaltmak amacıyla Freya'nın değişken tuh halini açıklamaya çalışır:

"Sekiz gecedir Freyja'nın gözüne uyku girmedi,

Zira Jotunheim'a olan hasreti onu yedi bitirdi."

Nihayetinde plan kusursuz şekilde işledi ve Thor çekicini Thrym'den geri aldı.

Bu hikâyede Loki menfaat gözetmeden iyilik yaparken resmediliyor ama kötü amellerini de yabana atmayalım.

Loki'nin muzırlıklarının en meşhurlarından biri Sif'in güzel sarı saçlarını kesmesidir. Thor'un karısı olan Sif'in dillere destan dalgalı saçları vardır ve Thor, Loki'nin şakasını duyunca büyük bir öfkeye kapılır. Postunu kurtarmak amacıyla Loki, Sif'in giden saçlarının yenisini bulmaya söz verir. Sif'e yeni saç yapması için bir zanaatkâr bulmak üzere kara elflerin yurdu Svartalfheim'a gider.

Gelgelelim bu ülkenin halkının ürettiği hazineleri görünce Loki'nin aklına sinsi bir fikir gelir. Loki, zanaatlarında başkaları kadar iyi olmadıklarını söyleyerek cüce kardeşler Brokkr ile Sindri'yle dalga geçer. Cüceler de zokayı yutar. Basit ama ölümcül bir şey üzerine bahse girerler. Mükemmel ürünleri yapabilirlerse Loki'nin kellesini alacaklardır. Örslerinin başında hummalı bir çalışma yürüttükten sonra Loki'ye üç tane sihirli nesne sunarlar: altın yeleli yaban domuzu Gullinbursti, kendini kopyalayan altın yüzük Draupnir ve daha sonra Thor'un olacak çekiç Mjölnir.

Loki Nors tanrılarının yanına dönüp saçları Sif'e verir, diğer değerli nesneleri de Æsir tanrılarına dağıtır. Thor'a da kudretli Mjölnir'i hediye eder. Bahsi kazanan Brokkr, Loki'nin kellesini istemeye gittiğinde ise Loki'nin yerinde yeller esmektedir.

Stan Lee's Comikaze 2014 fuarındaki bir Loki cosplay'i (Marvel’s Avengers versiyonu)

Güzel miydi Çirkin mi?

Marvel evrenindeki Loki geleneksel olarak iyi görünümlü ve ince hatlı bir figürdür. Bu da onu yakışıklı, alımlı ve çekici olarak tasvir eden Nors mitolojisiyle örtüşür. Loki'nin Nors versiyonunun genellikle kızıl veya sarı renkte betimlenen dalgalı saçları ise Marvel'in fesat tanrısının koyu siyah saçlarıyla çelişir.

Şekil değiştirmeyi alışkanlık haline getirdiği için Loki'nin görünüşünü kesin olarak saptamak mümkün olmasa da Nors mitolojisinin hiçbir yerinde boynuzlu miğfer taktığına dair bir ibare yoktur. Bunu Stan Lee, Larry Lieber ve Jack Kirby'nin yaratıcılığının bir ürünü sayabiliriz.

Yaz Festivalleri ile Thor'un Günü gibi Vikinglerin/Norsların mitolojisi ve kültürü üzerine diğer Conqueror Öyküleri yazılarımızı da okuyabilirsiniz.