Opowieści Zdobywcy: życie samuraja

Chociaż dla niewtajemniczonych życie samuraja mogłoby wydawać się niezwykle ekscytujące, tak naprawdę ich codzienna egzystencja znacznie różniła się od naszych wyobrażeń o regularnych pojedynkach i walkach na miecze wprost z filmów sensacyjnych wyświetlanych na srebrnym ekranie. Status wojownika stanowił dla samuraja oczywiście najwyższe wyróżnienie, ale ludzie ci mogli również obierać drogę poety, polityka, a nawet prostego rolnika.

Słowo „samuraj” może być tłumaczone na: „ten, który służy”. I ci waleczni wojownicy kierujący się kodeksem, większość czasu po prostu postępowali zgodnie z tym motto. Historycy są na ogół zgodni co do tego, że samurajowie wysunęli się na pierwszy plan około 1185 r. n.e., kiedy to w wyniku zmian gospodarczych i politycznych w Japonii ukształtowały się podziały na arystokrację i właścicieli ziemskich, którzy potrzebowali opłacanej ochrony. Gdy ludzie ci opuszczali dwór cesarza i stawali się niezależni, chętnie zatrudniali samurajów, którzy mieli zapewnić im bezpieczeństwo.

Chociaż samurajowie początkowo służyli cesarzowi Japonii, w praktyce pełnili służbę u właścicieli ziemskich, których nazywano daimyo.

Nudna służba

Codzienne życie samuraja wcale nie było tak fascynujące, jak można by się spodziewać. Rano budził go sługa, który przygotowywał zdrowy i pożywny posiłek, a potem ubierał swojego pana. Na co dzień samuraj zakładał skromne kimono, zwykle wykonane z jedwabiu. Barwne materiały były uważane za wyraz próżności, więc wojownicy nosili zazwyczaj ubrania w stonowanych kolorach. Włosy trzeba było starannie ułożyć i zaczesać do tyłu w specyficzny węzeł, nazywany chonmage. Wisienką na torcie tego prostego stroju było obi (pas owinięty wokół talii i umieszczony po lewej stronie), na którym noszono miecz.

Potem samuraj miał czas na medytacje, aby osiągnąć większą jasność umysłu i emocji przed rozpoczęciem ćwiczeń. Doskonalenie umiejętności walki mieczem trwało przez większość popołudnia, ale potem samuraj wykonywał obowiązki zlecone przez jego daimyo, zbierając podatki od okolicznych mieszkańców lub zajmując się sprawami ochrony podległego mu terenu. Przez resztę czasu mógł doskonalić się w innych umiejętnościach, takich jak kaligrafia i literatura.

Wieczorem zjadał kolację złożoną z sushi i sake, modlił się do Buddy, a przed snem mógł spędzić czas z rodziną.

Za służbę płacono mu ziemią, produktami spożywczymi, a czasami też pieniędzmi.

Rycina z wizerunkiem samuraja (1669 r.)

Próby, sprawdziany i szkolenie

Samurajowie żyli zgodnie z bushido (Drogą wojownika), kodeksem postępowania, który ponad wszystko stawiał lojalność i szacunek wobec pana, postępowanie zgodne z etyką i samodyscyplinę.

Uczestniczyli oni w rygorystycznym programie ćwiczeń, rozwijającym przymioty ciała i ducha, aby stać się szanowanymi wojownikami. Ich celem było samodoskonalenie, by samurajowie stali się nie tylko mistrzami walki, ale i dążyli do perfekcji w aspekcie kultury osobistej.

Trening fizyczny dotyczył umiejętności posługiwania się bronią: samurajowie doskonalili walkę na katany (długie miecze), yari (włócznie) i wakizashi (krótkie miecze). Umieli także świetnie jeździć konno i posługiwać się łukiem. 

Równie istotną częścią treningu były sztuki walki. Jujitsu i kenjutsu (walka mieczem) uzupełniały talenty walki zbrojnej, dzięki czemu historia zna ich za prawdziwych mistrzów sztuk militarnych. 

Równie wielkie znaczenie na ścieżce samuraja miały zajęcia polegające na rozwoju umysłowym i duchowym. Wojownik nie tylko studiował zasady kodeksu bushido i ćwiczył się w medytacji, ale tworzył poezję i kultywował wyrafinowaną wrażliwość podczas ceremonii parzenia herbaty. 

Jednak, jak pisze Gavin Blair w An Illustrated Guide to Samurai History and Culture (2022), podczas gdy „od dobrze wykształconego samuraja oczekiwano umiejętności czytania i pisania oraz wrażliwości na sztukę i estetykę, niektórzy utrzymywali, że jedynymi sztukami, na których powinni się skupiać, były sztuki walki”. Najwyraźniej nie dotyczyło to wszystkich samurajów, ponieważ Blair wspomina dalej, że wielu samurajów było „wielkimi mecenasami sztuki i kultury”.

Chcesz poszerzyć wiedzę o japońskiej kulturze, która zainspirowała nas do stworzenia sezonu Conqueror’s Blade: Sengoku? Przeczytaj artykuł z serii „Opowieści Zdobywcy”, poświęcony Miyamoto Musashiemu. A już niedługo kolejne ciekawostki!