Opowieści Zdobywcy: Loki — bóg psot

Chociaż Loki może być najlepiej znany w kulturze popularnej jako psotny brat pewnej postaci, w którą wcielił się Chris Hemsworth, tak naprawdę pochodzi ze świata zdecydowanie różniącego się od hollywoodzkich hitów lub stron komiksów. W mitologii nordyckiej Loki jest podstępnym bogiem zaliczanym do panteonu Azów (dynastii bogów nordyckich), złośnikiem oszukującym swych krewnych, ciągle płatającym im figle i posiadającym zdolność do zmiany wyglądu (choć czasami, co trzeba przyznać, gotowym nieść pomoc).

Przeprowadźmy krótką analizę faktów i mitów związanych z Lokim.

Loki i Thor — trudna przyjaźń?

Relacje Lokiego i Thora opisane w sagach nordyckich różnią się zdecydowanie od wizji Marvel Cinematic Universe, która stworzyła z tej dwójki przybrane rodzeństwo. Chociaż w mitologii nordyckiej Loki jest uznawany za boga, tak naprawdę jego prawdziwe pochodzenie nie jest do końca jasne. Według niektórych sag skandynawskich ojcem Lokiego był jötunn (olbrzym) o imieniu Fárbauti, a matką bogini Laufey. A więc Loki nie jest usynowionym członkiem rodziny tworzonej przez Odyna i Frigg, jak chce Marvel.

W rzeczywistości Loki pojawiał się w legendach jako towarzysz Odyna i Thora, często uczestnicząc we wspólnych wyprawach, podczas których miał okazję wykorzystać swoją inteligencję, aby im pomóc (cóż... a czasami przeszkodzić). Podczas gdy wątek trudnej miłości i nienawiści Thora i Lokiego jest kluczowym elementem fabuły przedstawianej przez Marvela, w nordyckich sagach Thor znienawidził Lokiego na dobre, bowiem ten wielokrotnie go zdradził.

Grafika przedstawiająca Lokiego (z siecią) pochodząca z XVIII w. manuskryptu islandzkiego (plik SÁM 66)

Dobry czy zły?

Można się zastanawiać, czy Loki jest „dobry”, czy „zły”, ale w sagach nordyckich często podkreśla się jego skomplikowaną osobowość. Chociaż z jednej strony wydaje się niegodny zaufania (z powodu umiejętności zmiany wyglądu i płatania figli), nie jest z natury zły. Od czasu do czasu pokazuje też bowiem swoje drugie, lepsze oblicze.

Za przykład niech posłuży historia z pieśni Eddy starszej: Pewnego poranka Thor po obudzeniu stwierdza, że ukradziono mu Mjölnira. Loki oferuje pomoc w jego odnalezieniu i prosi Freję o magiczny płaszcz, dzięki któremu mógłby latać. W poszukiwaniu młota udaje się do Jötunhejmu, aby rozmówić się z królem olbrzymów, Thrymem. Okazuje się, że Thrym rzeczywiście ukradł młot i ukrył go pod ziemią. W zamian za jego zwrot olbrzym zażądał ręki Freji.

Gdy Loki przekazał bogom żądanie Thryma, Heimdall zaproponował, aby przebrać w kobiece szaty Thora, który, jako Freja, mógłby wejść niepostrzeżenie do Jötunhejmu i osobiście odebrać młot. Thor pierwotnie sprzeciwiał się temu pomysłowi, ale Lokiemu udało się go przekonać. Sam zaś przebrał się za służkę Freji/Thora. Towarzysze bez problemów dostali się do sal Thryma.

Olbrzym długo wierzył w to, że bogowie Asgardu rzeczywiście zsyłają my Freję, mimo że zaniepokoił go lekko nieludzki apetyt Thora przy stole. Podczas uczty ten bowiem nie potrafił powstrzymać się przed pochłanianiem wielkich ilości mięsa i miodu. Zachowanie „panny młodej” podczas biesiady wywołało pierwsze wątpliwości Thryma. Trudniej było wytłumaczyć niechęć Freji do czułości. Wtedy Loki przebrany za służkę wtrącił się we właściwym momencie, bagatelizując rzekomą niechęć i gniewną reakcję Freji:

Osiem dni całych, Freyja nie spała:

Na Jötunhejmu łoże czekała.

Koniec końców plan się powiódł, a Thor odzyskał swój młot.

Chociaż w tej historii Loki wydaje się działać zupełnie bezinteresownie, inne jego nikczemne czyny trudno zignorować.

Jednym z najbardziej znanych wybryków Lokiego było ścięcie pięknych blond włosów Sif, pięknej żony Thora, chlubiącej się swoimi wspaniałymi lokami. Kiedy Thor dowiedział się o wygłupie Lokiego, wściekł się nie na żarty. Loki musiał ratować skórę i w desperacji złożył Thorowi obietnicę odzyskania włosów dla bogini. W tym celu udał się do krainy Czarnych Elfów, Svartalfheim, aby tam znaleźć rzemieślnika, który potrafiłby zmierzyć się z takim niecodziennym wyzwaniem.

Na miejscu jednak, widząc jak wspaniałe przedmioty wychodzą z kuźni krasnoludów, Loki wpadł na iście szatański pomysł. Zaczął prowokować braci Brokkiego i Sindriego, twierdząc, że nie są takimi mistrzami, za jakich się uważają. Krasnoludy dały się złapać na tę przynętę. Loki zaproponował im prosty zakład: odda głowę, jeśli uda im się stworzyć dzieła doskonałe. Bracia przekazali wtedy Lokiemu trzy magiczne przedmioty: złoty pierścień, noszący nazwę Draupnir (który co dziewiątą noc potrafił się wielokrotnie replikować), młot Mjölnir, który trafił potem do Thora i ożywionego złotego odyńca zwanego Gullinbursti.

Bóg psot powrócił do Asgardu z włosami dla Sif, rozdając innym Azom przywiezione skarby. Wtedy to podarował Thorowi potężnego Mjölnira. A Loki? Mimo że Brokki udał się za nim, aby odebrać należną nagrodę, Loki zdołał mu uciec.

Cosplay; uczestnik przebrany za Lokiego (wersja znana z Avengersów Marvela) podczas Stan Lee’s Comikaze w 2014 r

Piękny czy bestia?

Loki z uniwersum Marvela jest na ogół przedstawiany jako mężczyzna przystojny i szczupły — to akurat nie odbiega od opisów boga z mitologii nordyckiej, w których mówi się, że Loki był czarujący, atrakcyjny i ogólnie prezentował się korzystnie. Często przedstawiono go jako posiadacza lśniąco rudych lub blond włosów. Cóż, w tym względzie nordycka wersja Lokiego różni się nieco od ciemnowłosego bohatera uniwersum Marvela.

Chociaż tak naprawdę chyba trudno będzie mieć jakąkolwiek pewność w kwestii wyglądu Lokiego, jeśli ten posługuje się umiejętnością zmiennokształtności, w żadnej z nordyckich sag nie znajdziemy informacji o hełmie z rogami — ten akurat zawdzięczamy wyłącznie wyobraźni twórców tj. Stana Lee, Larry’ego Liebera i Jacka Kirby’ego!

Zapoznaj się z innymi artykułami z serii Opowieści Zdobywcy, poświęconymi nordyckim sagom i kulturze wikingów — przeczytaj o wspaniałych festiwalach i historycznych korzeniach dnia Thora.